Kabanata 65- Paalam at Sumpa

Sa isang madilim na gabi, walang katao-tao may dalawang gumagalaw sa gitna ng kadiliman. Isang binata at isang dalaga. Hindi na ito isang extraordinaryong pangyayari dahil marami ng tumatakas sa Pilipinas dahil sa nangyari sa bayan ng San Diego. Dahan-dahan silang kumilos dahil ayaw nilang maalerto ang mga Guwardya Sibil. Pero habang sila’y kumikilos sa gitna ng gabi’y tingnan muna natin ang mga nangyayari sa paligid. Ito nanaman si Kapitan Tiago na palakad-lakad kung saan-saan, hindi siya mapakali dahil sa nangyari noong nakaraan na araw, baka’y naglilimos upang makahanap ng pangsabong. Naririnig natin ang umiiyak na dalaga, ngunit ay hindi natin alam kung saan nanggagaling. Makikita natin na bukas ang ilaw sa labas ng bahay ng alferez dahil marami siyang nakuhang promosyon sa pagtigil ng himagsikan, pero kung pumasok sa bahay, makikita’y walang katao-tao. Ngayo’y bumalik tayo sa ating dalawang katauhan na paligid-ligid malapit sa mga barko. “May bagong balita ba?” wika ng binata “Ang matagal na kaibigan ng iyong tatay ay nahanap ng patay sa bukid. Patuloy ang paghanap sa iyo ng mga Guwardya Sibil at ngayo’y binibintang na sa iyo ang pagkamatay ng kaibigan ng iyong tatay, ang sacristan mayor at ang aking kasintahan. Umalis na ang alferez sa bayan ng San Diego, at nagkasakit ang dapat na magkakasal noong linggo. Nakatakas sa si Don Filipo sa bansa, at magkakaroon ng bagong kura ang San Diego.” Wika ni Salome “Huwag ka na sanang umalis, kailangan naming ang iyong tulong para sa himagsikan.” “Kailangan ko’y umalis upang humingi ng payo sa aking mga kilala sa Europa. Nangangailangan ng sapat na armas at katalinuhan upang mapasagawa ang plano ko. Sinulatan ko na ang Arsobispo na ilipat si Padre Damaso sa isang malayong lugar kung saan hindi na siya makikialam sa aking mga plano.” Ang sabi ng binata. “Pag umalis ka, ang kamatayan niya’y bali wala” “Ang kamatayan niya’y nagpagising sa aking mga mata. Nakita ko ang matinding kanser ng lipunan. Babalik ako. Ang kanyang sakripisyo para sa bayan ay hindi makakalimutan.” “Kailan ang balik ninyo?” wika ni Salome “Iyan ay isang tanong na hindi ko masasagot. Maraming mga papeles na kailangan baguhin. Maraming kailangan na armas at iba pang mga kagamitan, ipapangako ko sa ngalan ng aking tatay na magbabalik ako sa bansang pinaggalingan ko at ipapaslang ko ang kanser ng lipunang ito. Isinusumpa ko na magdadala ako ng hustiya sa mga baboy at lecheng hindi makatarungan. Magdadala ako ng hustiya sa mga hindi naririnig na pagiyak ng mga inuusig. Bibigyan ko ng kalayaan at gagawin ko ang lahat upang mapalaya ang bansang mahal ko. Maghihiganti ako sa mga tao na nagbigay ng kahirapan sa aking taong-bayan.” wika ng binata. “Sige! Ilabas mo ang poot mo sa mga Kastila! Walang mapapalaran ang paghihiganti ngunit ang pagbalik ng kasawian! Gamitin ng matalino mo ang kung anumang natitirang bahagi ng iyong buhay! Tumira ka sa probinsiya kung saan ay mapayapa at makakalimutan ang iyong pangalan doon!” “Hindi mo mababago ang aking isip, akala ko naiintindihan mo na iyon. Akala ko maiintindihan mo ang kai-” “Tigil ka diyan! Huwag mo sabihin ang pangalan niya!, sinuko niya ang kanyang minamahal sa buhay, at hindi mo kailanman maiintindihan ang pinagdaanan ng aking mahal!” "Hindi na bali, ang aking desisyon ay tapos na, paghihiganti na lang ang na sa isip ko, paalam Salome at muli tayong magkikita sa araw na pula ang ulap." Umalis na ang binata sa barkong patungong dagat, kung saan tahimik siyang nakatakas sa maharas na kapaligiran ng Pilipinas. Nakatingin ang binata sa dagat na may paghiganti sa kanyang mga mata. Nakatingin pabalik sa Pilipinas na may intensyong maharas. Nakatatak sa kanyang mga kagamitan ang tatak ng namuno ng himagsikan, ang tatak ng mga Ibarra.